(NIE)RZECZYWISTOŚĆ RÓWNOLEGŁA: Pole Position

Pamiętam to jak przez mgłę. Miałem nie więcej niż sześć lat, a może mniej. Mieszkaliśmy wtedy w centrum Krakowa, koło samego Dworca Głównego, naprzeciwko Muzeum Lenina (bardzo bezpieczne miejsce, milicja patrolowała 24/7). Dwie bramy od naszej znajdował się przedziwny przybytek, zwany "salonem gier video". Stały tam przeróżne automaty do gier, oferujące po wrzuceniu monety rzadko spotykany wtedy rodzaj rozrywki. Do takich miejsc chodziło wtedy bardzo różne towarzystwo, dlatego ojciec nie był zbyt chętny chodzeniu tam ze mną, ale czasami robił wyjątki, a to za sprawą jednej jedynej maszynki – oczywiście symulującej wyścig samochodowy.

W tamtych czasach nie byłem w stanie bawić się tym ustrojstwem samodzielnie, bo nawet jeśli pominąć brak własnych monet, nie pozwalał mi na to mój wzrost. Automat był bowiem przeznaczony do używania przez osoby przynajmniej dorastające w pozycji stojącej: jego ekran był umieszczony nieco poniżej oczu dorosłego człowieka, kierownica (prawdziwa, okrągła!!) – na wysokości wyciągniętych ramion, a przy samej podłodze tkwił jeszcze schowany w obrysie urządzenia pedał gazu. Hamulca nie było w ogóle, istniała za to dźwignia zmiany biegów – obok kierownicy, nie pamiętam już, po której stronie. Miała dwie pozycje, oznaczone literkami L i H. Maszynki używałem w ten sposób, że tata naciskał gaz i zmieniał biegi, a ja, posadzony na wysokim krześle (przyniesionym ze znajdującego się z boku baru), kręciłem tylko kierownicą.

W sumie moje wizyty w owym salonie ("na fliperach", jak to się wtedy mówiło, bo najpopularniejszym rodzajem automatów były właśnie tzw. flippery) można było policzyć na palcach. Nie wiem w ogóle, jakim cudem wpuszczali tam kilkulatka, nawet z ojcem, ale zapewne chodziliśmy tam o stosunkowo wczesnej porze, kiedy panował względny spokój, a ilość dymu papierosowego była jeszcze znośna. Być może w ogóle nie zapamiętałbym tych epizodów, gdyby nie pewne, znacznie późniejsze przeżycie: oto jako uczeń środkowej podstawówki i szczęśliwy posiadacz cudu ówczesnej techniki marki Atari 65XE usłyszałem od jednego z kolegów o znakomitej ponoć grze wyścigowej pt. "Pole Position". Miała ona doskonale odwzorowywać realia Formuły 1 i być w ogóle wspaniała. Oczywiście szybko ją zdobyłem (jak już wspominałem, wszelki software kupowało się wtedy tylko symbolicznie drożej od czystego nośnika) i… przeżyłem déjà vu: oto okazało się, że chodzi o dokładnie ten sam program, jakim swego czasu zabawiałem się z tatą w na poły zakazanym salonie.

"Pole Position" zostało wydane przez japońskie studio NAMCO w 1982r. (czyli, uwaga – 33 lata temu), ale prawa do rozpowszechniania zostały szybko sprzedane firmie Atari. Tytuł jest uznawany za jedną z najbardziej wpływowych gier samochodowych w historii. Był chwalony za dobrą grafikę, tempo akcji i doskonały realizm (jak na owe czasy, oczywiście). Szczerze powiedziawszy, nie do końca to rozumiem, bo opisywane tutaj wcześniej "Road Race" i "Pitstop II" podobały mi się o niebo bardziej. W "Pole Position" nie ma całego, rozbudowanego świata gry ze zmieniającymi się warunkami (jak w "Road Race") ani wizyt w boksach i wyboru strategii (jak w "Pitstop II"), ale trzeba pamiętać, że to produkcja o kilka lat starsza. W "Pole Position" innowacji również nie brakowało: należało do nich m. in. pierwsze w historii gier komputerowych odwzorowanie autentycznego toru wyścigowego (japońskiego Fuji), wspomniana już wcześniej zmiana biegów (tylko dwóch, ale zawsze to coś), oraz obecność sesji kwalifikacyjnej w postaci przejazdu jednego okrążenia na czas. Od wyniku próby, tak jak w prawdziwych wyścigach, zależało miejsce gracza na starcie. Ta cecha dała grze jej nazwę oraz swego rodzaju przewagę nad konkurencją.

Kwalifikacje

 

Zdobyłem właśnie piąte pole startowe

 

A tutaj – pole position!!

 

Kolejnym wyróżnikiem gry był system kolizji: uderzenie w inny bolid lub w stojący na poboczu bilboard powodowało eksplozję samochodu. Mimo że po kilku sekundach dostawało się nowe auto i można było jechać dalej, był to i tak wyjątek wśród ówczesnych gier, w których wypadki skutkowały co najwyżej zmniejszeniem prędkości (ewentualnie zużyciem opon, jak w "Pitstop II"). Ponieważ wybuch i ponowne pojawienie się pojazdu (jak to się dziś mówi – respawn) zajmowało dobrą chwilę, mogło przyczynić się do nieukończenia wyścigu w obowiązującym limicie czasu – dlatego uważam, że "Pole Position", jak żadne inne znane mi wyścigi na ośmiobitowce, premiowało jazdę bezwypadkową.

Wypadki następowały po uderzeniu w billboard lub samochód rywala

 

Sterowanie również było specyficzne, przypominające analogowe: wychylenie joysticka w prawo lub lewo nie włączało, jak w innych ówczesnych grach, zero-jedynkowego "trybu skrętu", tylko wywoływało efekt podobny do rozpoczęcia kręcenia kierownicą w prawdziwym samochodzie. Skręt pogłębiał się do momentu puszczenia drążka, zaś w celu wyprostowania trzeba było "odkręcić" w drugą stronę. W połączeniu z różnymi promieniami poszczególnych zakrętów na torze dawało to naprawdę niespotykany w tamtym czasie realizm kierowania samochodem (chociaż precyzja była bardzo ograniczona).

Zakręt łagodny…

 

…i ostry

 

Gorzej z regulacją prędkości: gaz był bowiem oczywiście cyfrowy i… domyślnie naciśnięty cały czas. Jedynym sposobem na przerwanie przyspieszania było użycie hamulca (przycisku fire). Biorąc pod uwagę, że wyścigowa jazda polega na naprzemiennym, maksymalnym przyspieszaniu i hamowaniu, możemy uznać to za jakieś przybliżenie rzeczywistości, ale jedynie ekstremalnie uproszczone. Denerwowało ono zwłaszcza przy starcie oraz wyprzedzaniu na zakrętach, kiedy chciało się utrzymać stały dystans do bolidów rywali. W tych sytuacjach wypadki były trudne do uniknięcia.

 

Wizualnie gra mocno przypominała "Pitstop II": Gracz oglądał własny bolid od tyłu, na tle pseudo-trójwymiarowego odwzorowania toru ograniczonego biało-czerwonym "krawężnikiem". Gra rozpoczynała się kwalifikacjami, do których zapraszała kulkusekundowa muzyczka i przelatujący przez niebo sterowiec z napisem "prepare to qualify". Po przejechaniu jednego okrążenia dostawało się swoje miejsce w szeregu i rozpoczynał się wyścig. Sygnał do startu dawał tu sygnalizator z kolejno zapalającymi się trzema światłami czerwonymi i zielonym. Niestety, nawet po wyprzedzeniu na starcie wszystkich konkurentów (co nie było trudne) dalej jechało się w tłumie – inne pojazdy pojawiały się na trasie zupełnie losowo, już od pierwszego zakrętu. Wydaje mi się, że była to cecha wszystkich wyścigowych gier na ośmiobitowce – bolidy rywali zdawały się tam służyć jedynie za dekoracje oraz przeszkody dla gracza, a nie reprezentację rzeczywistych przeciwników, od których wyprzedzenia zależałoby miejsce na mecie. To ostatnie, jak mi się zdaje, było przydzielane jedynie na podstawie czasu przejazdu – o ile ten mieścił się w narzuconym maksimum. To również typowa cecha najwcześniejszych gier wyścigowych, prawdopodobnie przejęta z automatów, w których ograniczenie czasowe służyło do żądania od klienta wrzucenia kolejnej monety (potwierdza to napis "extended play" pojawiający się po każdym okrążeniu przejechanym w wyznaczonym czasie i koniec gry w razie przekroczenia limitu).

Start z piątego pola…

 

…i z pole position

 

W dzisiejszych opisach "Pole Position" spotkałem się ze wzmiankami o zastosowanej tam strategii product placement, czyli reklamach prawdziwych firm z realnego świata, umieszczonych na wirtualnych billboardach na poboczach toru (chodziło m. in. o marki Pepsi i Canon). Nie pamiętam, czy podobne reklamy znajdowały się w mojej kopii gry sprzed ponad 20 lat, ale w tej, którą mam teraz na emulatorze Atari, billboardy są puste.

Maksymalna prędkość na biegu "LO" to 105 (nie wiadomo tylko, czy km/h, czy mph)…

 

… zaś na "HI" – 195

 

"Pole Position" było drugim największym hitem firmy NAMCO, zaraz po nieśmiertelnym Pac-Manie. Samych automatów sprzedało się aż 21 tysięcy (wpływy z tego tytułu sięgnęły 61 mln dolarów, co odpowiada 150 mln w dzisiejszych cenach), a każdy z nich przynosił właścicielom średnio po 450$ tygodniowo (na dzisiejsze – 1100$). Obok maszyn "stojących" istniały też bardziej realistyczne, z kabiną, fotelem i dwoma pedałami, ale te miały niewielki udział w rynku. Danych o sprzedaży wersji na komputery domowe nie znalazłem.

Ten tytuł był trzecią i ostatnią grą wyścigową, jaką bawiłem się na ośmiobitowym Atari (w ograniczonym stopniu, bo tak jak pisałem, pozostałe dwie podobały mi się znacznie bardziej). Potem nadeszła epoka mitycznej Amigi, ale o tym kiedy indziej.

 

Ilustracje: zrzuty ekranu z opisywanej gry oraz wizerunek jej oryginalnego pudełka.